Dünyada ve KKTC'de Kadın Basketbolu

          Kadınlar hayatın birçok alanında başarılarıyla toplumun takdirini toplayıp, isimlerini altın harflerle tarih sayfalarına yazdırıyorlar. Geçtiğimiz günlerde kutlanan kadınlar gününü sembolik sözlerle geçiştirmek yerine onların basketbol sporuna katkılarını sizlerle paylaşarak dünyamıza kattıkları değerlerden bir örnek vermek istedim. Bu haftaki köşe yazımda Dünya’daki kadın basketbolu ve kadın basketbolcularla ilgili yapmış olduğum araştırmayı paylaşmak istiyorum.

          Basketbol ABD'nin Massachumetss eyaletinde Springfield Genç Erkekler Hıristiyan Birliği (YMC) Eğitim Okulu'nda beden eğitimi öğretmeni olan Dr. James Naismith tarafından 1891'de oynatılmıştır. Erkekler tarafından oynanan bu oyunun bulunuşunun hemen ardından 1892 yılında Smith Kolej’de beden eğitimi öğretmeni olan Senda Berenson tarafından (Naismith kuralları değiştirilerek) kadınlara uyarlanarak oynatılmaya başlamıştır. Dr James Nasmith’e Basketbolun babası denilirken Senda Berenson’a da “basketbolun anası” denilmektedir. Ayni yıl içerisinde fiziksel bir eğitimci olan Clara Greogory Baer, Mount Holyoke ve Sophie Newcomb kolejinde kadınlar basketbolu oynatılmıştır. 21/03/1893 yılında Senda Berenson Smith Kolejinde sınıflar arası basketbol müsabakaları düzenlemiştir. 1895 yılına kadar kadınlar basketbolu tüm üniversitelere yayılmıştır. 04/04/1896 tarihinde ilk üniversiteler arası basketbol Californiya ve Stanford arasında oynanmıştır. Bu maçı Stanford 2-1 kazanmıştır. Bu maçta Bayan Clark Stanford adına ilk sayıyı atmıştır. Californiya’dan Bayan Katherina Jones ikinci sayıyı atmıştır. Maç berabere tamamlandıktan sonra Stanford’dan Bayan Tucker takımı adına ikinci sayıyı atıp maç bu şekilde sonuçlanmıştır.

          İlk Kadınlar Basketbol Avrupa şampiyonası 12/10/1938 yılında İtalya’da düzenlenmiştir. Bu şampiyona da İtalya şampiyon olurken ikinciliği Litvanya üçüncülüğü ise Polonya kazanmıştır. Avrupa şampiyonalarında Sovyetler Birliği 21 kez Avrupa şampiyonu olurken, Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra da Rusya 3 kez Avrupa Şampiyonu olmuştur. Kadınlar Avrupa Basketbol Şampiyonalarında 3 kadın basketbolcu değişik yıllarda üçer kez en skorer oyuncu olmuşlardır. Yugoslovya’dan Marija Veger Densor, yine Yugoslavya’dan Jasmina Prazic ve Polonya’dan Malgorzata Teresa Dydek. 

          1949 yılında dünyaca ünlü Texas Cowgirls bayan takımı 1977 yılına kadar erkek rakiplere karşı erkek kurallarıyla basketbol oynamışlardır.

          İlk Kadınlar Basketbol Dünya Şampiyonası 07/03/1953 yılında Şili’de düzenlenmiştir. Bu şampiyonda Amerika Birleşik Devletleri şampiyon olurken ikinciliği Şili üçüncülüğü ise Fransa kazanmıştır. Kadınlar Dünya Şampiyonasında ilk en skorer oyuncu Fransa’dan Anne Marie Golchen olmuştur. Kadınlar Dünya Şampiyonalarında Brezilyalı Hortencia F. Marcari (79-83-90-94 yıllarında) 4 kez en skorer oyuncu olarak tarihe geçmiştir. Kadınlar Dünya Şampiyonalarında Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği arasında büyük çekişmeler yaşanmıştır. Amerika Birleşik Devletleri 8 kez Dünya şampiyonu olurken, Sovyetler Birliği ise 6 kez bu şampiyonluğu elde etmiştir.

          İlk Kadınlar Basketbol Olimpiyatları 18/07/1976 yılında Montreal Kanada’da düzenlendiği zaman oynanmaya başlanmıştır. İlk kadın Olimpiyat Şampiyonasını Sovyetler Birliği şampiyon olurken ikinciliği Amerika Birleşik Devletleri üçüncülüğü ise Bulgaristan kazanmıştır. 2008 yılına kadar 10 kez düzenlenen Olimpiyatlarda Amerika Birleşik Devletleri Kadın basketbol takımı 6 kez bu şampiyonluğu elde etmiştir.  

          Türkiye’de 1950’li yılların ilk yarısında önce Fenerbahçe ve Galatasaray, sonrasında Beşiktaş ve Kadıköyspor liselerle anlaşmalı olarak kız basketbol takımlarını kurmasıyla kadınlar arası basketbol faaliyetleri başlamıştır. İlk İstanbul ligi 1954-1955 sezonunda düzenlenmiş ve Fenerbahçe en güçlü rakibi Galatasaray’ı 07/05/1955 günü 22-17 yenerek şampiyon olmuştur. Şampiyon olan Fenerbahçe Çamlıca Kız Lisesi ile yaptığı iş birliği sonucu takımını oluşturmuştur. Şampiyon olan Fenerbahçe'nin takım kaptanlığını Kıbrıslı Türk olan Dr. Ayten Salih (Berkalp) yapmaktaydı. Dr. Ayten Berkalp aynı zamanda ferdi sayı rekortmenliğine de sahip oldu.Türkiye Kadınlar Basketbol Şampiyonaları ise 1956-1980 tarihleri arasında düzenlenmiştir. Türkiye Kadınlar Basketbol Ligleri ilk olarak 1980-1981 sezonunda yapılmıştır. Düzenlenen ligde ODTÜ ilk şampiyonluğu kazanmıştır.

          Kıbrıs’ta kadın basketbolu ilk olarak tam anlamıyla liselerde 1954-1955 yıllarında oynatılmaya başlanmıştır. İlk liselerarası karşılaşmalar 1957-1958 yılları arasında olmuştur. Kıbrıs Basketbol Federasyonu kurulmadan önce Kıbrıs Kadın basketbol karması Ankara DSİ takımıyla dostluk maçı yapmıştır. Bu maçta kadın takımın antrenörü yine bir kadın sporcumuz Cüferiye Cüfer idi. 1980 yılında Kıbrıs Basketbol ligi kurulmadan önce Adanaspor ile yapılan iki maçta da Cüferiye Cüfer kadın takımının başında sahaya çıktı. 1980'de Kıbrıs Basketbol Federasyonunun kurulmasından sonra kadınlar arası mücadeleler başlamıştır. 1983 yılında lig düzenlenmiştir. İlk şampiyon bayanlarda Çetinkaya olmuştur. Hazırlamakta olduğum kitabımda Kıbrıs Basketbolu ile ilgili daha fazla bilgiyi önümüzdeki günlerde sizlerle paylaşacağım.

Nancy Lieberman “Lady Magic”: NBA çatısı altında bir erkek takımını çalıştıran ilk kadın antrenör. Lieberman ayrıca profosyonel bir erkek liginde oynayan ilk kadın basketbolcu.

Ann Elizabeth Meyers: Meyers lise öğrencisiyken ABD milli takımına seçilen ilk kadın basketbolcudur. Meyers NBA takımıyla sözleşme imzalayan tek kadın basketbolcuydu. İndiana Pacers 1979 yılında. Üniversite için 4 yıllık bir spor bursu hazırlayan ikinci kadın oldu.    

Hayatın her alanında üretkenlikleri, becerileri ve yaşantımıza yaptıkları katkıları nedeniyle tüm kadınlarımıza dünyamızı güzelleştirdikleri için bir kez daha teşekkür ediyoruz.

Saygı ve basketbolla kalın.

Tahir Soyer

19/03/2012